Σχολικός εκφοβισμός

Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού (bullying) χρήζει ιδιαίτερης προσοχής γιατί πολλές φορές έχει έμμεση μορφή και δεν γίνεται εύκολα αντιληπτό. Η Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας Παιδιού και Εφήβου (ΕΨΥΠΕ) έχει ορίσει τον σχολικό εκφοβισμό ως την εσκεμμένη προσπάθεια ενός ή περισσότερων παιδιών να πληγώσουν σωματικά ή ψυχικά ένα άλλο παιδί το οποίο δεν μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του.

O σχολικός εκφοβισμός είναι επαναλαμβανόμενος, όχι μεμονωμένο περιστατικό, και μπορεί να έχει τις εξής μορφές:

• Σωματική βία. Περιλαμβάνει κάθε πράξη που προκαλεί σωματικό πόνο ή τραυματισμό καθώς και την σεξουαλική βία.

• Λεκτική βία. Περιλαμβάνει συχνά αρνητικά και υποτιμητικά σχόλια που συνεχίζονται παρά τον αρνητικό αντικτυπό τους.

• Συναισθηματική/ψυχολογική βία. Περιλαμβάνει την άσκηση εξουσίας στο άλλο άτομο, περιορίζοντας έτσι την ελευθερία στη συμπεριφορά του, στις επιλογές, και στις σχέσεις του.

Οι δύο τελευταίες μορφές είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες γιατί είναι λιγότερο προφανείς από την σωματική βία. Για παράδειγμα, προσβολές, απειλές (ακόμα και αν δεν πραγματοποιούνται ποτέ), αρνητικά σχόλια στο facebook που είναι δημοσιευμένα σε όλους, επιβολή περιοριστικών κανόνων όπως η απαγόρευση συναναστροφής με άλλα παιδιά κτλ.

Αιτίες φαινομένου

Ο σχολικός εκφοβισμός δεν είναι καινούριο φαινόμενο. Αντιθέτως, υπάρχουν αναφορές σε ταινίες προηγούμενων δεκαετιών, όπως το Karate Kid (1984) και το Stand by me (1986), δηλώνοντας ότι συνέβαινε και παλιότερα. Ωστόσο, τον τελευταίο καιρό έχει δοθεί περισσότερη προσοχή γιατί υπάρχει πλέον ερευνητική υποστήριξη για τον σημαντικό αντίκτυπο που έχει ο σχολικός εκφοβισμός στην ψυχική υγεία των παιδιών. Επίσης, η προβολή μέσων των μέσων μαζικής ενημέρωσης έχει οδηγήσει στην ευαισθητοποίηση του ευρύτερου κοινού και όχι μόνο των σχολικών κοινοτήτων.

Τα τελευταία χρόνια πιθανόν να έχει αυξηθεί ως φαινόμενο λόγων των γενικότερων δυσχερών κοινωνικοοικονομικών συνθηκών. Έχει υποστηριχθεί στην κοινωνική ψυχολογία ότι εξωτερικές πιεστικές συνθήκες επηρεάζουν άμεσα τις εσωτερικές και εξωτερικές αλληλεπιδράσει μιας ομάδας οδηγώντας συχνά σε επιθετικές συμπεριφορές. Σε αυτές τις πιέσεις υπόκεινται τα παιδιά σε διάφορα επίπεδα: το κοινωνικό μέσω των ΜΜΕ και της συνεχής προβολής απειλών στις βασικές μας ανάγκες, το οικογενειακό μέσω της ψυχολογικής πίεσης των γονιών ή μεγαλύτερων μελών της οικογένειας, το σχολικό μέσω της ψυχολογικής πίεσης των εκπαιδευτικών.

Πώς μπορούμε να περιορίσουμε τον σχολικό εκφοβισμό;

Δύο είναι οι κύριοι τρόποι αντιμετώπισης του φαινομένου, η πρόληψη και η παρέμβαση.

Για την πρόληψη χρειάζεται η ενημέρωση των εκπαιδευτικών, γονιών, και παιδιών σε θέματα σχετικά με την βία στο σχολείο και τις διάφορες μορφές της. Η διατύπωση συγκεκριμένων κανόνων από το σχολείο συμβάλλει στο συστηματικό τρόπο αντιμετώπισης του φαινομένου όταν αυτό εκδηλωθεί. Επίσης, χρειάζεται η υποστήριξη της ψυχοκοινωνικής υγείας των παιδιών από επαγγελματίες ψυχικής υγείας, οι οποίοι σε συνεργασία με γονείς και εκπαιδευτικούς θα αναγνωρίσουν παιδιά με δυσκολίες πριν αυτές οδηγήσουν στην εκδήλωση βίας. Υποστηρίζοντας τα παιδιά να αναπτύσσουν υγιείς σχέσεις και να επιλύουν τις συγκρούσεις μακροπρόθεσμα θα οδηγήσει σε μείωση του σχολικού εκφοβισμού.

Όταν αναγνωριστεί ένα περιστατικό σχολικού εκφβισμού είναι απαραίτητο να αντιμετωπιστεί συλλογικά και όχι μεμονωμένα (μεταξύ των δύο οικογενειών των παιδιών). Συγκεκριμένα, χρειάζεται να ενημερωθούν όλοι οι φορείς υποστήριξης των παιδιών που άσκησαν και δέχθηκαν εκφοβισμό, δηλαδή εκπαιδευτικοί, γονείς και άλλοι επαγγελματίες που μπορεί να συνεργάζονται με το παιδί (ψυχολόγος, παράλληλη στήριξη, κτλ). Αυτό θα επιτρέψει την κατανόηση των παραγόντων που συνέβαλαν στο φαινόμενο και τον σχεδιασμό ενός σχεδίου υποστήριξης για τα παιδιά που επηρεάστηκαν.

Το παιδί που άσκησε τον εκφοβισμό χρειάζεται υποστήριξη για να συνειδητοποιήσει τις επιπτώσεις των πράξεων του στο άλλο παιδί και για ποιο λόγο δεν είναι αποδεκτές. Είναι σημαντικό να διερευνήσουμε την πιθανότητα το ίδιο να έχει δεκτεί κάποια μορφή βίας από άλλους. Από την άλλη μεριά, το παιδί που δέχθηκε τον εκφοβισμό χρειάζεται υποστήριξη να αναπτύξει τρόπους να υπερασπίζεται τον εαυτό του και να βάζει όρια χωρίς να απαντάει στην βία.

Γραμμές επικοινωνίας ΕΨΥΠΕ:

για γονείς 801 801 1177

για εκπαιδευτικούς 11 130

για παιδιά και εφήβους 116 111

Ιστότοπος για τον σχολικό εκφοβισμό

www.antibullying.gr