Εφηβεία. Οδηγός επιβίωσης!
Πολλοί, ειδικοί και μη, παρομοιάζουν την εφηβεία με ασθένεια και περιμένουν ότι θα συμβεί το χειρότερο. Ωστόσο, δεν είναι πάντα τόσο τρομαχτική όσο πολλοί πιστεύουν. Υπάρχουν συγκρούσεις λόγω της φύσης των αλλαγών που σηματοδοτεί η εφηβεία αλλά ποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι οι γονείς δεν έχουν ήδη αποκτήσει εμπειρία στο να διαχειρίζονται συγκρούσεις και εντάσεις με τα παιδιά τους; Όταν έχει αναπτυχθεί μια καλή σχέση μεταξύ γονιών και παιδιού τα χρόνια της παιδικής ηλικίας και ειδικά τα πρώτα 3 χρόνια, όπου μπαίνουν οι βάσεις για την προσωπικότητα του παιδιού, τότε έχει γίνει η προετοιμασία ώστε να ξεπεραστούν και οι ‘κραδασμοί’ της εφηβείας.
Οι αλλαγές που βιώνει ένας έφηβος χωρίζονται κυρίως σε βιολογικές, ψυχολογικές και συμπεριφορικές, οι οποίες αλληλεπιδρούν καθόλη την διάρκεια της εφηβείας. Οι βιολογικές είναι σίγουρα αυτές που παρατηρούμε πρώτα, οι οποίες συνοδεύονται και με έντονες ορμές, κυρίως επιθετικές και σεξουαλικές. Υπάρχουν όμως διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα. Στα αγόρια έχει βρεθεί ότι αυξάνεται το λίπος στο στήθος και τους ώμους, κάτι που έχει συνδεθεί με την επίδειξη δύναμης που είναι βασική πτυχή του ανδρισμού που αναπτύσσεται στους εφήβους. Στα κορίτσια η αύξηση του λίπους παρατηρείται στους γλουτούς και τους μηρούς, κάτι που θεωρείται πολύ χρήσιμο για την υποστήριξη της κύησης. Αντίστοιχα, τα κορίτσια δείχνουν υψηλότερα επίπεδα στοργικότητας και φροντίδας (ως προετοιμασία για την μητρότητα) ενώ τα αγόρια έχουν την τάση να αντιδρούν πιο επιθετικά.
Με την πρώτη συνειδητοποίηση των βιολογικών αλλαγών ξεκινάνε και οι αλλαγές σε ψυχολογικό επίπεδο. Ο έφηβος έχει να αντιμετωπίσει έντονη εσωτερική δυσφορία λόγω της μετάβασης στην οποία βρίσκεται. Οι αλλαγές πάντα προκαλούν άγχος και ανασφάλεια γιατί σηματοδοτούν κάτι άγνωστο και κατά πάσα πιθανότητα επικίνδυνο. Αισθάνεται λοιπόν ευάλωτος και αυτό πολλές φορές εκφράζεται σε επίπεδο συμπεριφοράς, συνήθως με την μορφή της λεκτικής ή ακόμα και σωματικής επιθετικότητας. Επίσης, ο έφηβος βιώνει έναν διχασμό, μια αμφιθυμία μεταξύ της παιδικής πλευράς του, της ανάγκης για εξάρτηση από τους γονείς και της πλευράς που ετοιμάζεται για την ενηλικίωση και επιθυμεί να ανεξαρτητοποιηθεί και να αποχωριστεί τους γονείς. Κυρίως από το μέσο και μετά της εφηβείας αυτός ο διχασμός είναι πιο εμφανής, καθώς ο έφηβος αλλάζει διαρκώς στάση και συμπεριφορά προς τους γονείς.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να υποστηρίξουν τους εφήβους;
Να επενδύσουν στην σχέση τους με τους εφήβους πριν προκύψουν οι δυσκολίες. Ο ποιοτικός κοινός ελεύθερος χρόνος θα δώσει ευκαιρίες να ενισχυθεί η βάση που έχει ήδη διαμορφωθεί. Αντίθετα όμως με ό,τι συνέβαινε τα προηγούμενα χρόνια, θα πρέπει οι γονείς να προσαρμοστούν στα ενδιαφέροντα των παιδιών τους.
Ανοιχτή επικοινωνία. Είναι κάτι που επίσης χρειάζεται να δουλευτεί πριν προκύψουν οι δυσκολίες. Χρειάζεται να δίνουμε συνεχώς ευκαιρίες για διάλογο, πολλές φορές κάνοντας εμείς την αρχή με το να μιλήσουμε για αυτά που συμβαίνουν με τους φίλους ή συνεργάτες μας.
Διαπραγμάτευση στα όρια. Ο γονιός του εφήβου δεν μπορεί και δεν πρέπει να διατηρήσει την παντοδυναμία που είχε τα προηγούμενα χρόνια. Επομένως χρειάζεται να δοθούν στον έφηβο ευθύνες και σε πρακτικό επίπεδο αλλά και σε επίπεδο αποφάσεων. Ένας σημαντικός ρόλος αυτής της περιόδου είναι να προετοιμάσει για την αυτονομία άρα οι έφηβοι πρέπει να εξασκηθούν στο να ζυγίζουν διαφορετικούς παράγοντες, να παίρνουν αποφάσεις, και να δέχονται τις συνέπειες (με την υποστήριξη πάντα από τους γονείς). Προσοχή: Διαπραγμάτευση δεν σημαίνει υποχώρηση και ο γονιός δεν παύει να έχει προστατευτικό ρόλο αλλά είναι απαραίτητο να έχει προηγηθεί ο διάλογος και η συνεργασία. Όταν αυτό που ζητά ο έφηβος δεν είναι εφικτό, μπορούμε να δώσουμε εναλλακτικές.
Επιβράβευση. Αυτό που ισχύει για την σημασία της επιβράβευσης των παιδιών ως κίνητρο για θετική αλλαγή δεν παύει να ισχύει στην εφηβεία. Αντί να επικεντρωνόμαστε συνεχώς σε αυτά που μας ενοχλούν στους εφήβους θα πρέπει να σκεφτούμε και τα πολλά θετικά τους στοιχεία και πώς θα μπορούσαν να τα χρησιμοποιούν πιο συχνά.
Δίνοντας σημασία στα μικρά θέματα που τους απασχολούν. Συχνό θέμα που απασχολεί τους εφήβους είναι οι δυσκολίες στο επίπεδο των φιλιών τους. Οι διενέξεις τους μπορεί κάποιες φορές να ηχούν ασήμαντες σε έναν ενήλικα που έχει να αντιμετωπίσει πολύ σημαντικά προβλήματα, ας μην ξεχνάμε όμως ότι οι φιλίες είναι ο κόσμος του εφήβου και συμβάλλει σημαντικά στην διαμόρφωση της ταυτότητας του. Κάποιες φορές το μόνο που θα χρειαστεί είναι να ακούσουμε, επομένως χρειάζεται προσοχή ώστε να μην είμαστε επικριτικοί αλλά και να μην δώσουμε πολλές κατευθύνσεις για το πώς πρέπει να φερθούν.
