Στάδια ανάπτυξης παιδιών
Κάθε παιδί είναι ιδιαίτερο και οι θεωρητικές γνώσεις δεν θα ήταν ποτέ από μόνες τους αρκετές για να καταλάβουμε την προσωπικότητα και συπεριφορά του. Ωστόσο, το να έχουμε μια γενική εικόνα για τα στάδια της εξέλιξης του παιδιού μας βοηθά να 'φυσιολογικοποιούμε' κάποιες συμπεριφορές που είναι κοινές στα παιδιά αντί να μην μας προβληματίζουν. Επίσης, πολλές φορές μας υπενθυμίζει ότι όσο και αν εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας σε κάποιες συμπεριφορές δεν θα μπορέσουν να τις κατακτήσουν πλήρως παρά μόνο όταν φτάσουν στην εξελικτική περίοδο που θα τους το επιτρέψει.
Υπάρχουν διάφορες θεωρίες που περιγράφουν τα στάδια εξέλιξης του παιδιού. Από τις πιο σημαντικές είναι του Piaget για την γνωστική ανάπτυξη και του Freud για την ψυχοσεξουαλική ανάπτυξη.
Κατά τον Piaget χαρακτηριστική λειτουργία της ανάπτυξης είναι να δημιουργηθούν νοητικές αναπαραστάσεις, να εσωτερικευτούν τα αντικείμενα και οι έννοιες του περιβάλλοντος. Τα στάδια είναι:
Αισθησιοκινητικό στάδιο (0-2 έτη). Το παιδί ανακαλύπτει τον κόσμο με την ψηλάφιση και τον πειραματισμό. Υπάρχει έντονος εγωκεντρισμός καθώς βασικός στόχος είναι η ικανοποίηση των αισθήσεων του χωρίς να αντιλαμβάνεται τους γύρω του ως ξεχωριστές οντότητες.
Στάδιο προεννοιολογικής σκέψης (2-6/7). Διακρίνεται από υποστάδια. Βασικό σημείο είναι ότι αρχίζει να αναπτύσσεται η συμβολική λειτουργία. Ως αποτέλεσμα, το παιδί μαθαίνει λέξεις, ζωγραφίζει και παίζει συμβολικά. Υπάρχει ακόμα εγωκεντρισμός και η σκέψη του έχει μόνο μια κατεύθυνση, από εκείνο προς τους άλλους και όχι το αντίστροφο.
Στάδιο συγκεκριμένων πράξεων (7-11 έτη). Η λογική έχει αρχίσει πλέον να αναπτύσσεται. Το παιδί μπορεί να διαπραγματευτεί στη σκέψη του συγκεκριμένες έννοιες με διαφορετικούς τρόπους γι' αυτό και είναι ικανό να λύνει απλά προβλήματα. Αντιλαμβάνεται το χώρο, χρόνο, την αιτιότητα αλλά η αφηρημένη σκέψη δεν εχει αναπτυχθεί πλήρως. Έχει επίσης την ικανότητα να οργανώσει την δραστηριότητα του, να αναστείλει προσωρινά επιθυμίες και να καταλάβει την θέση του άλλου χωρίς την προτροπή του ενήλικα.
Στάδιο τυπικών λογικών πράξεων (11-15 έτη). Η ικανότητα αφηρημένης σκέψης έχει αναπτυχθεί πλήρως και ο έφηβος είναι πια ικανός να σκεφτεί αφηρημένες έννοιες όπως η αγάπη, η ειρήνη, η αλληλεγγύη. Μπορεί να διαμορφώνει υποθέσεις και ενναλλατικά σενάρια, το οποίο τους επιτρέπει να λύνουν περίπλοκα προβλήματα. Επίσης. μπορεί να σκέφτεται και το μακρινό μέλλον και να σχεδιάζει.
2. Κατά τον Freud βασικές λειτουργίες της εξέλιξης είναι η εξισορρόπηση της ικανοποίησης των βιολογικών ορμών του με τα όρια και τις απαγορεύσεις του κοινωνικού πλαισίου. Τα στάδια είναι:
Στοματικό (0-1 έτος). Τον πρώτο χρόνο της ζωής του και ειδικά τους πρώτους μήνες το παιδί συνδέεται με το περιβάλλον του μέσω του στόματος. Κυρίαρχη ανάγκη είναι συτή της διατροφής και από εκεί αντλεί την περισσότερη ευχαρίστηση (ενώ κυρίαρχη πηγή δυσφορίας είναι η πείνα).
Πρωκτικό (1-3 έτη). Σε αυτό το στάδιο η σωματική διέγερση μεταφέρεται στην περιοχή του πρωκτού. Η αφόδευση είναι μια λειτουργία που δεν εξαρτάται από την μητέρα (όπως η διατροφή) και το παιδί εξασκεί την πρώτη μορφή ανεξαρτησίας και ελέγχου. Είναι σημαντικό να υποστηρίξουμε το παιδί στο να κατακτήσει τον έλεγχο των σφιγκτήρων και να υπακούσει στους κοινωνικούς κανόνες χωρίς πολλή πίεση και ενοχοποίηση. Αυτό θα δημιουργλησει μια θετική εμπειρία αποδοχής ορίων και τάξης.
Φαλλικό (3-7 έτη). Εδώ το παιδί θα εκδηλώσει για πρώτη φορά ενδιαφέρον για την σεξουαλικότητα και τις ανατομικές διαφορές των δύο φύλων. Θα εκφράσει την επιθυμία για τον γονιό του αντίθετου φύλου και τον συναγωνισμό προς τον γονιό του ίδιου φύλου (Οιδιπόδειο/ σύμπλεγμα της Ηλέκτρας). Θα επιλυθεί αυτή η σύγκρουση όταν οι γονείς με ήπιο τρόπο υποδείξουν το ρόλο του παιδιού και το κατευθύνουν στην υιοθέτηση των ρόλων του αντίστοιχου φύλου. Πολλοί υποστηρίζουν ότι αυτή η περίοδος είναι ο προοιωνός της εφηβείας.
Λανθάνουσα (7-12 έτη). Όπως υποδηλώνει και το όνομα, είναι ήσυχη περίοδος. Δεν υπάρχει η ένταση των ορμών όπως στα προηγούμενα στάδια. Αυτό επιτρέπει στο παιδί να αφιερώσει χρόνο και ενέργεια στη μάθηση. Εκφράζει συχνά την επιθυμία να μεγαλώσει γρήγορα και να μη νιώθει εξαρτημένο, αβοήθητο.
Γεννητικό/Εφηβεία (12-ενηλικίωση). Τα συναισθήματα προς το άλλο φύλο επιστρέφουν πάλι σε πιο έντονο βαθμό. Παρατηρούνται αλλαγές στο σώμα και τις συμπεριφορές ανάλογα με το φύλο. Υπάρχει έντονη αμφιθυμία μεταξύ της ασφάλειας της σχέσης με το γονιό και της επιθυμίας για ανεξαρτησία. Άλυτες συγκρούσεις από το φαλλικό στάδιο μπορεί να επιστρέψουν και να επιτείνουν την ένταση της εφηβείας.
