Πειθαρχία και όρια

Η πειθαρχία είναι η πιο βασική πτυχή του γονεϊκού ρόλου, μετά την αγάπη και την φροντίδα. Ως γονείς, εκτός από το να καλύπτουμε τις βιοτικές και συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού, χρειάζεται να βάζουμε και όρια. Μαθαίνοντας να αποδέχεται τα όρια και να ακολουθεί τους κανόνες το παιδί θα μπορέσει αργότερα να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις των κοινωνικών ομάδων στις οποίες θα συμμετέχει.

Η οριοθέτηση των παιδιών είναι μια συνεχής διαδικασία, η οποία βασίζεται στη θετική σχέση μεταξύ παιδιού και γονιού και πρέπει να ξεκινήσει νωρίς. Αυτή η διαδικασία αποτελεί μια ιεαραρχία σταδίων τα οποία περιγράφονται στην παρακάτω πυραμίδα:

Προτού ο γονιός προσπαθήσει να θέσει όρια, πρέπει να έχει αναπτύξει μια καλή σχέση με το παιδί. Σε αυτό βοηθούν ο κοινός χρόνος, το παιχνίδι και ο διάλογος. Όταν αυτό έχει επιτευχθεί, τότε προσπαθούμε να ενθαρρύνουμε τις επιθυμητές συμπεριφορές ξεκινώντας από αυτές που ήδη βλέπουμε στο παιδί. Προσπαθούμε να το παινεύουμε για όσα ήδη κάνει σωστά, με όσο πιο συγκεκριμένο τρόπο γίνεται. Για παράδειγμα, αντί να λέμε "μπράβο που ήσουν καλό παιδί" λέμε "μπράβο που έδωσες το χέρι σου και μίλησες ευγενικά". Επίσης, όσο πιο μικρό το παιδί τόσο πιο πολλές κατευθύνσεις και λιγότερες επιλογές δίνουμε έτσι ώστε να μην υπάρχουν περιθώρια αποφυγής (όταν ρωτάμε κάποιον αν θέλουν να το κάνουν, είναι πολύ πιθανό να πουν όχι...).

Ένας άλλος τρόπος ενθάρρυνσης είναι να συνδυάζουμε μια υποχρέωση με κάτι ευχάριστο (π.χ. "όταν κάνεις.. τότε μπορείς...) ή την μετατρέπουμε σε παιχνίδι (π.χ. να τελειώσει μια δουλειά πριν χτυπήσει το ξυπνητήρι, τελειώσει το τραγούδι κτλ.).

Όσον αφορά τις ανεπιθύμητες συμπεριφορές, όσο είναι ήπιες τότε χρησιμοποιούμε την στρατηγική της αγνόησης. Με αυτό τον τρόπο αποφεύγουμε την ενίσχυσή τους με την προσοχή μας. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι ακόμα και οι παρατηρήσεις ή οι φωνές μας είναι προσοχή στα μάτια των παιδιών και είναι προτιμότερη γι αυτά από την απουσία μας. Ακόμα και σε συνεχόμενες συμπεριφορές αγνοούμε και δεν σχολιάζουμε μέχρι να υπάρξει ένα μικρό διάλειμμα (ακόμα και μερικών δευτερολέπτων), όπου προσπαθούμε να αποσπάσουμε την προσοχή σε κάτι πιο θετικό. Αυτή η αρχή ισχύει ακόμα και για μωρά λίγων μηνών γιατί οι συνδέσεις αυτές γίνονται αυτόματα από τον εγκέφαλο μας καθώς αποτελεί τη βάση της μάθησης.

Για τις πιο σοβαρές ανεπιθύμητες συμπεριφορές χρησιμοποιούμε στρατηγικές από το τελευταίο επίπεδο της ιεραρχίας. Είναι σημαντικό όμως να προειδοποιήσουμε το παιδί για τις συνέπειες που θα ακολουθήσουν (κατά προτίμηση τουλάχιστον δύο φορές). Αυτό μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους, αρκεί να χρησιμοποιούμε την ίδια μέθοδο και να την έχουμε ήδη εξηγήσει στο παιδί. Για παράδειγμα,

"Έχεις αρχίσει και μιλάς απότομα, είσαι στο 1/ πήρες κίτρινη κάρτα. Συνεχίζεις να μιλάς άσχημα έχεις φτάσει στο 2/ κόκκινη κάρτα κ.ο.κ"

Όταν φτάσει στο ανώτατο επίπεδο προειδοποίσης τότε διαλέγουμε είτε να απομακρύνουμε το παιδί από την κατάσταση στην οποία εντείνεται η συμπεριφορά (time out/διάλειμμα) είτε να επιβάλλουμε τιμωρία. Η διαδικασία αυτή πρέπει να γίνεται χωρίς φωνές και συζήτηση για να μην ενισχύσουμε την συμπεριφορά με την προσοχή μας.

Επίσης, όσο κ αν είναι δύσκολο πρέπει η τιμωρία που επιβάλλεται να μην είναι απάντηση στον θυμό μας αλλά τρόπος διαπαιδαγώγησης. Συζήτηση για το τι συνέβη μπορεί να γίνει μόνο όταν είναι όλοι ήρεμοι. Στην διαδικασία της οριοθέτησης μεγάλο ρόλο παίζει η συνέπεια. Επομένως, ακολουθούμε μέχρι τέλος την μέθοδο της οριοθέτησης και αν αποφασίσουμε ότι η τιμωρία που επιβλήθηκε ήταν πολύ αυστηρή τότε ακολουθούμε διαφορετική προσέγγιση την επόμενη φορά.